Verschuiving van verantwoordelijkheid

De politie heeft ieder weekend de handen vol aan alcohol-gerelateerde problemen. Of dat nou in het uitgaansleven is of in huiselijke sfeer, alcohol is de grote gelijkmaker als het gaat om probleemveroorzakers. Vroeger zouden mensen over deze uitspraak hun schouders hebben opgehaald en gezegd hebben dat het normaal was, want we wisten niet beter. Of dat de politie overdrijft. Maar inmiddels hebben we internet, youtube en smartphones. En we zien- uitvergroot weliswaar, maar toch - de bewijzen. Steeds weer. Voorbeelden hiervan waren dit weekend te zien op een feest aan de Scheveningse Boulevard, waar een sweet-16 feest volledig uit de hand liep en er fors verzet werd geboden, zelfs zodanig dat een collega zijn hand brak bij een aanhouding. En natuurlijk was daar de scheldpartij tegen collega's in Zoetermeer door een jochie die van zijn brommer was gevallen en voor vijf minuten niet anders deed dan de collega's verwensingen toeschreeuwen. Ik heb bewondering voor die agenten, want ik weet niet of ik me zo had kunnen beheersen. Sceptici onder u zullen trouwens vragen hoe ik weet, dat ze onder invloed van alcohol waren. Dat is simpel samen te vatten onder het kopje Ervaringen. Ik zie het aan het gedrag, ik hoor het aan de stem. En feiten van algemene bekendheid behoeven geen nader bewijs, zo stelt de Wet.

Nu gaat per 1 januari de gewijzigde Drank- en Horecawet in, die regelt dat jongeren onder de 18 geen alcohol meer mogen kopen en consumeren in het uitgaansleven en in de publieke ruimte. Nu is deze grens nog 16 jaar. Een groot aantal burgemeesters heeft al aangegeven dat zij de nieuwe regelgeving onwerkbaar vinden en deze niet zullen gaan handhaven. Hiermee oogsten ze veel lof onder de jeugd, die het als een god gegeven recht schijnt te beschouwen dat zij op hun 16e zichzelf helemaal vol kunnen laten lopen in een kroeg. Terwijl ze daar aantoonbaar hersenschade door oplopen waar ze de rest van hun leven gevolgen van zullen ondervinden. En toch vinden wij als maatschappij - ouders, opvoeders, scholen, sportclubs - dat de normaalste zaak van de wereld. Omdat we niet beter weten. Omdat wij hetzelfde deden op die leeftijd.

De echte reden dat burgemeester overigens de D&W niet willen handhaven is niet, zoals ze zeggen, dat de regels oneerlijk zijn. Want iemand die nu 17 is, mag nu in de kroeg nog wel een biertje kopen en drinken, maar op 1 januari a.s. om middernacht mag hij dat ineens niet meer. En dat is oneerlijk. Toch?  Nee, de echter reden is dat per 1 januari 2013 de gemeentes verantwoordelijk zijn gemaakt voor de handhaving van de Drank- en Horecawet. En dat betekend dat de politie daar geen toezicht op houdt, als we dat na de grote reorganisatie van 1993 ooit nog gedaan hebben. De gemeentes zullen Bijzondere Opsporingsambtenaren in dienst moeten nemen, moeten opleiden en uitrusten. De gemeentes zullen een alcoholpreventieplan moeten schrijven zodat ze een inspanningsverplichting aan kunnen tonen, als Den Haag daarom vraagt. En de gemeentes krijgen al heel veel extra taken teruggeschoven van het Rijk, maar krijgen daar - volgens eigen zeggen - nauwelijks meer geld voor. Dus moet er gekeken worden naar wat wel kan en wat niet. Waar kan op bezuinigd worden en waarop niet?

Als het aan mij lag, was de leeftijd nog verder opgeschoven, namelijk naar 21. Niet omdat ik zo tegen alcohol ben, tenzij in het verkeer of op straat. Ik lust zelf graag een glas whisky of een pilsje, maar met mate. Ik ken mijn eigen grenzen. Maar ik denk- nee, ik weet! - dat een 16 jarige, hoe slim of ontwikkeld ook, die grenzen nog niet kent. Al was het alleen maar omdat pubers erom bekend staan, dat ze hun grenzen opzoeken. Nou, daar ziet de politie dus ieder weekend de gevolgen van. En moet daar soms hard tegenop treden.

Nog een andere verandering per aanstaand nieuwjaar. Jongeren onder de 18 mogen niet meer met drank bij zich op straat zijn. Ze mogen al geen drank kopen, maar het bij zich hebben is nu ook strafbaar. En er komt een regulering voor zogenaamde para-commerciële instellingen. Dat zijn de sportclubs, buurthuizen en verenigingen die weliswaar niet bestaan van de verkoop van alcohol, maar zonder die inkomsten een flinke hap uit hun budget moeten missen. Zodat het ook moeilijker wordt voor iedereen, maar vooral voor jongeren, om dáár gemakkelijk aan alcohol te komen. Onder het mom van een avondje sporten.

Een inwoner uit mijn dorp, die in de gemeenteraad zit en zich hard maakt voor een strenger horecabeleid, wordt in de raad nauwelijks serieus genomen. Bemoeizucht, zeggen ze. Ik zeg dat die leden eens mee zouden moeten gaan op surveillance. Het liefst op een warme, plakkerige zomeravond. Als de horeca uit zijn voegen barst. Als er een schuurfeest is. Ik wil wel eens weten hoe ze er dan over denken.

Schiet eens op, zeg!

Vandaag diende de rechtszaak tegen de collega die een jaar geleden op NS-station Hollands Spoor een jongen doodschoot. Hij ging af op een melding van een bedreiging met een vuurwapen. De verdachte jongen luisterde niet naar de politie toen deze hem sommeerde hem te stoppen en greep naar zijn jas. De collega zag hierin voldoende aanleiding om zijn vuurwapen te gebruiken. Tot zover de feiten. Hierna volgden alleen maar meningen. Vaak ongefundeerd en ongenuanceerd, maar dat is Nederland.

Ik volgde de verslaggeving van de telegraaf live op Twitter via @Saskiabelleman . Op een gegeven moment werd er gezegd dat de agent al rennende geschoten had en dat dit niet volgens de voorschriften was. In het zes uur journaal bevestigde Jaap Timmer, zelfbenoemd politiewetenschapper, dit nog eens.

Ik heb in een recente blog beschreven waaraan een agent moet voldoen, wil hij zijn vuurwapen gebruiken. Dat is de wettekst uit de Ambtsinstructie. Een ander bindend voorschrift over vuurwapengebruik bij de politie is er niet. Er staat nergens dat je niet rennend, liggend of ondersteboven hangend aan een boomtak mag schieten. Sterker nog, tegenwoordig wordt bij IBT juist getraind om tijdens het schieten te bewegen, weg te stappen,  te spatten en al bewegende naar het doelwit toe te schieten. Want een stilstaande agent is een gemakkelijk doelwit als je tegenover een vuurwapengevaarlijke verdachte staat. Hoe meer je beweegt, des te moeilijker ben je te raken.

Geheel naar de recente berichtgeving, dat behalve agenten ook de familie en kinderen van agenten het doelwit zijn van bedreigingen, werd ook deze collega bedreigd. Bedreigd omdat hij iets gedaan had, waar hij in feit voor betaald werd, namelijk de openbare orde handhaven en de rechtsorde beschermen. Het is absoluut tragisch dat een dode jongen de uitkomst was en alle betrokkenen, ook deze collega, hadden 100% zeker een andere uitkomst gewenst. Daar ben ik zeker van. Er werken geen psychopaten bij de politie. Zo simpel is dat. Dus moest deze collega onherkenbaar in de rechtbank plaatsnemen, afgeschermd van het publiek.

Ik zag een stukje op TV waarbij de korpschef, Gerard Bouman, tegenover Eva Jinek uitlegde dat hij was geschrokken van het cijfer dat één op de drie agenten in zijn privé tijd werd bedreigd en dat, als dat gebeurde "hij je kwam halen". Naast hem zat actrice Halina Reijn en ik zag haar wat besmuikt glimlachen om deze spierballentaal, totdat ze opzij keek en zag dat Bouman het méénde. 

Het OM heeft vandaag ontslag van rechtsvervolging geëist. Dat klinkt een beetje dubbel, want waarom hebben ze de zaak dan überhaupt voor de rechter gebracht? Dit zal - maar het is een veronderstelling - op verzoek van de advocaat van de familie van het slachtoffer gebeurd zijn. Als de rechter meegaat in het verzoek van het OM, kan ze de verdachte schuldig verklaren, maar geen straf opleggen omdat hij voldeed aan een strafuitsluitingsgrond. Dit kan zijn omdat er sprake was van noodweer of noodweerexces, omdat hij voldeed aan een ambtelijk bevel gegeven dooreen meerdere of omdat er sprake van psychische overmacht of ontoerekeningsvatbaarheid.

De eerder genoemde Jaap Timmer kwam nog met het idee om een tuchtrechtstelsel in te voeren voor de politie. Meerdere beroepsgroepen hebben dat. Medici, advocaten, en notarissen kennen het tuchtrecht. Eigen beroepsorganisaties spreken recht over hun leden. Misschien werkt het voor bepaalde beroepsgroepen. Ik zie het nog niet gebeuren voor de politie. Het klinkt toch een beetje als de slager die zijn eigen vlees keurt.

Nee, als de politie iets fout doet of geweld gebruikt, moeten we - hoe verschrikkelijk, hoe laag en hoe oneerlijk het soms ook mag lijken - transparant zijn. Openheid geven. En dat betekent dat we desnoods door het OM vervolgd kunnen worden en dat de rechter - onafhankelijk als hij geacht wordt te zijn - het laatste oordeel heeft.

Als hij maar opschiet.

Hulp aan hen die dat behoeven...

Vroeger, in de middeleeuwen en eigenlijk nog niet eens zoveel korter geleden, had je geen schijn van kans als je een hartaanval kreeg. Als je dood ging, ging je dood en er was niemand die je kon helpen. Als kanker in die dagen al bestond, als je je been brak of als je een hersenziekte opliep, was je gedoemd te sterven. Mensen waren aan die harde realiteit gewend en men keek er niet van op als iemand op straat dood neerviel. Wat wilde je ook, als de gemiddelde burger in die dagen net aan de 50 jaar haalde.

Gedurende de jaren heeft de geneeskunde zich opgetrokken van hekserij en pure kwakzalverij naar een wetenschap die - dat denken we tenminste - alle kwalen kan genezen. Herseninfarct? De dokter schrijft bloedverdunners voor en doet zo nodig hersenchirurgie om het probleem op te lossen. En de levenskwaliteit gaat er nauwelijks op achteruit. Kanker kan genezen worden ( maar niet altijd). Een gebroken bot is al zo gewoon dat niemand er nog van op kijkt. En een hartaanval? Je kunt gewoon gereanimeerd worden, hoor! We zijn er zó aan gewend geraakt dat het soms wel lijkt, of je niet meer gewoon dood mag gaan. Er rust een taboe op doodgaan.

Natuurlijk is het allemaal niet zo simpel. Ik neem maar even het voorbeeld van hartinfarcten, want daar heeft de politie vaker mee te maken dan u misschien denkt. Vrijwel dagelijks is de politie als eerste ter plaatse als de 112-centrale gebeld wordt vanwege een onwelwording. Alle politieauto's zijn uitgerust met een Automatische Externe Defilibrator en politiemensen worden regelmatig getraind in reanimatie technieken. En als de ambulance erbij komt, hebben die nog meer geavanceerdere apparatuur. Maar alle apparatuur in de wereld kan soms niet het verschil maken en dan gaat er alsnog iemand dood. Ik heb vorige maand nog een reanimatie gedaan, bij een begrafenis nota bene. Dat gebeurt vaker bij een gebeurtenis waarbij de emoties hoog oplopen. We hebben gedaan wat we konden en de patiënt werd in de ambulance getild. Ik reed een andere ambulance terug naar het ziekenhuis omdat de bemanning bezig was met de patiëntenzorg. Naast mij zat de zoon van het slachtoffer, die zeer realistisch vertelde, dat zijn vader oud was, pijn had en eigenlijk al had aangegeven dat hij het eigenlijk wel best vond zo. In het ziekenhuis, toen de hartchirurg vertelde dat de overlevingskans vrijwel nihil was, was de beslissing snel gemaakt. Beide zoons zeiden unaniem dat het hier dan eindigde. En dat was dan dat. Een leven kan zo maar eindigen, ondanks de beste medische hulp die er bestaat.

De dekking van AED's wordt steeds groter. Sportclubs hebben ze. Toneelverenigingen hebben ze. Kerken hebben ze. En iedereen die tegenwoordig een EHBO opleiding volgt of de herhalingslessen volgt, moet bekwaam zijn in het gebruik ervan. In afgelegen dorpen zijn netwerken opgezet waarbij deelnemers in het geval van een hartprobleem per SMS opgeroepen worden. Ze halen op een centraal gelegen plek de AED op en spoeden zich naar de plaats van onheil. Vaak zijn ze daar eerder dan de hulpdiensten. En in het geval van een reanimatie telt elke minuut. Ik juich dat soort initiatieven van harte toe, ook al zet ik soms vraagtekens bij de wil van met name de familie om mensen in leven te houden. Want het gebeurt ook dat mensen gewoon klaar zijn met leven. Niet meer verder willen.

Toch beginnen we eigenlijk altijd met een reanimatie, zelfs als een familielid beweert dat er een niet-reanimeren verklaring is. Ik wil die verklaring met eigen ogen zien, want je weet niet wat de beweegreden is van iemand om zoiets te zeggen. Misschien is het gewoon gelogen. Alleen in een verpleeghuis, van personeel, zou ik zoiets voetstoots aannemen.

Een burger in mijn gemeente heeft in ieder geval het initiatief genomen om een reanimatiegroep op te richten. Mits goed getraind en goed begeleid, denk ik dat het een aanwinst kan zijn. Want uiteindelijk is het bedoeld om iemand te helpen, die dat zelf niet kan. Zonder geldelijk gewin, zonder borstklopperij en zonder ego. En dat is de puurste vorm van hulpverlening die er is.

Nadenken of handelen....

Er ontspon zich een leuke discussie op het bureau afgelopen week naar aanleiding van vuurwapengebruik van de DJI. De Dienst Justitiële Inrichtingen bewaakt niet alleen de van rijkswege vastgezette boeven maar verzorgt ook het transport tussen de rechtbank, de huizen van bewaring en in geval van nood, de ziekenhuizen. U heeft ze vast wel eens gezien: de blauw gestripte busjes die - laten we het voorzichtig zeggen - niet altijd even netjes weggedrag vertonen. Aan de andere kant: als je voor 09.00 uur alle verdachten van het huis van bewaring in Veenhuizen naar een rechtbank in Maastricht moet krijgen, moet je het gas wel eens wat dieper intrappen. Gewoon, omdat er ergens anders in den lande geen plaats meer was. Dus er zitten meerdere kanten aan dat verhaal.

Afgelopen week echter, gingen twee medewerkers van de genoemde dienst een veroordeelde crimi ophalen bij een ziekenhuis in Den Haag om hem terug te brengen naar Hotel de Houten Pollepel. Genoemde crimi liet zich in een rolstoel naar het busje rijden maar nam aldaar de benen(!) en mocht gelijk terugkeren naar het ziekenhuis omdat de beambten van de DJI hun van dienstwege verstrekte vuurwapen trokken en dit naar behoren gebruikte. Kwam die rolstoel toch nog van pas.

Ik heb via via wat meer bijzonderheden over dit gevalletje vernomen, die ik uit hoofde van mijn dienstgeheim niet met u mag delen. Maar ik bedacht me dat de meeste mensen ( u, dus, trouwe lezer) niet weten wanneer een politieman ( of iets dat daar vaag op lijkt) zijn vuurwapen mag gebruiken. Ja, als er op hem of haar geschoten wordt. Of als een boef ontsnapt. Of zo.

Welnu, een en ander is samengevat in de Ambtsinstructie. Daarin staat het navolgende:
                            
Artikel 7

                       

 

 

1.

Het gebruik van een vuurwapen, niet zijnde een vuurwapen waarmee automatisch vuur of lange afstandsprecisievuur kan worden afgegeven, is slechts geoorloofd:

a. om een persoon aan te houden ten aanzien van wie redelijkerwijs mag worden aangenomen dat hij een voor onmiddellijk gebruik gereed zijnd vuurwapen bij zich heeft en dit tegen personen zal gebruiken;

b. om een persoon aan te houden die zich aan zijn aanhouding, voorgeleiding of andere rechtmatige vrijheidsbeneming tracht te onttrekken of heeft onttrokken, en die wordt verdacht van of is veroordeeld wegens het plegen van een misdrijf

1°. waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van vier jaren of meer is gesteld, en

2°. dat een ernstige aantasting vormt van de lichamelijke integriteit of de persoonlijke levenssfeer, of

3°. dat door zijn gevolg bedreigend voor de samenleving is of kan zijn.

c. tot het beteugelen van oproerige bewegingen of andere ernstige wanordelijkheden, indien er sprake is van een opdracht van het bevoegd gezag en een optreden in gesloten verband onder leiding van een meerdere;

d. tot het beteugelen van militaire oproerige bewegingen, andere ernstige militaire wanordelijkheden of muiterij indien de militair van de Koninklijke marechaussee in opdracht van de minister van Defensie dan wel de officier van justitie te Arnhem belast met militaire zaken in gesloten verband onder leiding van een meerdere optreedt.

2.

Het gebruik van het vuurwapen in de gevallen, bedoeld in het eerste lid, onder a en b, is slechts geoorloofd tegen personen en vervoermiddelen waarin of waarop zich personen bevinden.

3.

In de gevallen, bedoeld in het eerste lid, onder a en b, wordt van het vuurwapen geen gebruik gemaakt, indien de identiteit van de aan te houden persoon bekend is en redelijkerwijs mag worden aangenomen dat het uitstel van de aanhouding geen onaanvaardbaar te achten gevaar voor de rechtsorde met zich brengt.

4.

Onder het plegen van een misdrijf, bedoeld in het eerste lid, onder b, worden mede begrepen de poging en de deelnemingsvormen, bedoeld in de artikelen 47 en 48 van het Wetboek van Strafrecht.

 

 

Heeft u er heel snel overheen gelezen ? Goed zo. Het is toch te veel om te onthouden. Maar toch staan daar alle afwegingen in die een politieman in een spit-second moet maken als hij of zij geconfronteerd wordt met een situatie waarin hij mogelijk zijn vuurwapen moet gebruiken.

 

De wet kent twee soorten vuurwapengebruik: Noodweervuur en Aanhoudingsvuur. Noodweer is in nood van de agent zelf of een ander, ter verdediging van eigen of andermans lijf of goederen. Maar aanhoudingsvuur is een heel ander chapiter. Daar moet sowieso op de benen geschoten worden en dat mag alleen, als het gaat om een boef, die rechtens van zijn vrijheid is beroofd, die tevens verdacht wordt van een misdrijf met vier jaar of meer gevangenisstraf, waarbij bovendien sprake is van een ernstige verstoring van de rechtsorde of de lichamelijke integriteit of waarvan de uitstel van aanhouding ernstige gevolgen heeft voor de maatschappij. Dat valt of staat dus met je interpretatie van  dit wetsartikel.

 

Want ik weet niet of de bemanning van de bussen van de DJI wéét, wie of wat ze aan boord hebben en wat die figuren geflikt hebben, maar ga er maar aan staan. Want je moet het hele wetboek van buiten kennen om de strafmaat te bepalen en dan ook nog de omstandigheden kennen waaronder het misdrijf gepleegd werd. Ik bedoel, een woninginbraak, hoewel ernstig op zichzelf, is niet echt een ernstige verstoring van de rechtsorde. Zeker niet, als je bedenkt dat er gemiddeld 250 woninginbraken per dag in Nederland gepleegd worden. Het wordt al erger wanneer de bewoner thuis was ten tijde van de inbraak. Dan kun je al spreken van een aantasting van de persoonlijke integriteit. Een aanslag met terroristisch oogmerk? Geen twijfel mogelijk, maar een plofkraak bij een bank , waarbij geen gewonden zijn gevallen en geen buit is gemaakt?  Zegt u het maar, want ik weet het niet.

 

De gemiddelde lezer zal iets zeggen van: schiet nou maar en als het niet goed was achteraf, jammer dan. Da's leuk, maar ik mag achteraf wel gaan verantwoorden aan een rechter waarom ik geschoten heb. En de advocaat van de verdachte ( als deze het overleefd heeft) zal betogen dat ik gemakkelijk een minder fors geweldsmiddel had kunnen gebruiken. Net alsof hij ooit de beslissing heeft moeten nemen.

 

Vaak ga je uit van je onderbuik gevoel. En gelukkig is het kleine beetje training dat we op jaarbasis krijgen ( 32 uur en niet meer!) wel zo professioneel opgezet dat we ongeveer weten wanneer  wel en wanneer we niet mogen schieten. Eén ding is wel duidelijk: niet schieten omdat we bang zijn voor de gevolgen, daar hoor je - in tegenstelling tot pakweg 15 jaar geleden - weinig mensen meer over. Want als het er op aan komt, dan stel ik mijn belang boven dat van een ander. Dan schiet ik. En maak me later zorgen om de consequenties. Want ik wil wel die avond gewoon thuiskomen.